Lặng Yên San Sát là triển lãm cá nhân đầu tiên của Đặng Thuỳ Anh trong hành trình nghệ thuật của cô với loài ốc bươu vàng, những sinh vật đã cùng với cô nghiền ngẫm suốt hai năm qua về ảnh hưởng của đô thị hoá lên đời sống con người. Trong triển lãm này, ốc bươu vàng, trái với kỳ vọng của một vật phẩm nghệ thuật thường tĩnh, mãn nhãn, lại là một vật thể hiếu động, tinh quái, luôn thay hình đổi dạng và không ngừng biến động khó lường theo từng ngày triển lãm. Cũng tương tự như trong đời sống tự nhiên của chúng, được đưa vào Việt Nam những năm 1980 để làm thức ăn cho gia súc, ốc bươu vàng bỗng chốc trở thành một hiểm hoạ đối với nền nông nghiệp khắp cả nước, phá hoại mùa màng, làm khổ chúng sinh. Chính bởi đặc tính bất chấp tất cả để sinh trưởng, cũng như hiện diện thị giác của loài nhuyễn thể này, mà Thuỳ Anh thấy đây chính là một phản ảnh vừa phi lý, vừa thi vị về con người trong cuộc đua tiềm tàng dự cảm không lành hướng tới sự phát triển, nhưng cũng dần dẫn họ tới vực thẳm ngày tàn.
Bản thân cũng là một nhà thiết kế, Thuỳ Anh tinh nghịch tái dựng, và một mặt nào đó, chuyển thể không gian triển lãm, tạo sự tiệp vần uyển chuyển với mô-típ kiến trúc cũng như chất liệu thường dùng trong thiết kế không gian đô thị, đặc biệt là các công trình chung cư, nhà cao tầng sàn sạt, na ná trong các thành phố lớn. Trong triển lãm này, các hình ảnh động (và tĩnh) bày ra những đường thẳng song song và những góc vuông nghịch lý, phi tự nhiên, vốn được sử dụng trong đô thị để tối ưu hoá diện tích hay tạo ra những chuẩn tắc, nề nếp, nhằm điều hướng con người ngay cả trong cách họ định vị và di chuyển trong không gian. Nếu những lựa chọn kiến trúc này, suốt nửa đầu thế kỷ 20 từng là một phản ứng thẩm mỹ của Kiến trúc Hiện đại đối với chủ nghĩa cổ điển, và sau đó là một gắng gượng nhằm vực dậy và kiến thiết những thành phố bị tàn phá bởi chiến tranh; thì giờ đây, ngay cả việc chọn các chất liệu như kính, bê-tông, tôn, thép, đã lược bớt dần những mục tiêu thẩm mỹ hay vị nhân sinh, chỉ còn lại là một công thức thực dụng, tiện, nhanh, giá thành rẻ. Một lần nữa, cũng chính những xu hướng thiết kế này đã len lỏi vào hình hài triển lãm ‘Lặng Yên San Sát’ gồm những sắp đặt biệt vị, điêu khắc, nhiếp ảnh, video – được tạo nên bởi các cấu trúc hình học chằn chặt, vuông vức với diện tích dao động từ rất nhỏ đến nhỏ – khiến triển lãm trở thành một ngôi nhà nhân tạo cho những sinh vật nhuyễn thể, từ khi sinh ra đến khi trưởng thành, cư ngụ, nhưng rồi có thể cũng lìa đời. Và như thế, trong vai trò một nhà kiến thiết, Thuỳ Anh cũng soạn ra không chỉ một môi trường viễn tưởng cho loài ốc bươu vàng để chống chọi với không gian xa lạ mà còn viễn vọng về một khả thể tận thế không xa đang đón đợi.
*Hình ảnh do nghệ sĩ cung cấp.
